POST 3
ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΑΓΧΟΣ
Ο ορισμός: Η λέξη άγχος προέρχεται από το ρήμα ἄγχω, που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω ή πνίγω. Ο κάθε άνθρωπος εκτίθεται καθημερινά σε στρεσογόνες καταστάσεις, ανεξαρτήτου ηλικίας.
Οι περισσότεροι ενήλικες θεωρούν ότι το στρες είναι ένα συναίσθημα που συνδέεται με τις ευθύνες και μόνον της ηλικίας τους. Έτσι θεωρούν ότι τα παιδιά ζουν σε έναν κόσμο απαλλαγμένο από στεναχώριες και άγχη, κάτι το οποίο δεν ευσταθεί. Το παιδί βρίσκεται αντιμέτωπο με το άγχος από πολύ μικρή ηλικία, δεδομένου του ότι έρχεται σε έναν κόσμο άγνωστο για εκείνο και έχει ανάγκη από προστασία και ασφάλεια.
Πότε ομως πρέπει να ανησυχούμε;
Το άγχος με την μορφή του φόβου, είναι μία φυσιολογική και αναγκαία αντίδραση του ψυχισμού του ανθρώπου, με συμμετοχή και του νευρολογικού συστήματος (Αυτόνομου νευρικού συστήματος) και αποτελεί μία προσαρμοστική και αναγκαία αντίδραση, γιατί προειδοποιεί το άτομο ότι μία κατάσταση είναι σωματικά ή ψυχολογικά επιβλαβής και αποτελεί απειλή γι αυτόν, καθώς επίσης ότι τα έως τώρα δεδομένα άλλαξαν και καλείται να το αντιληφθεί. Συνεπώς, σε αυτή την περίπτωση λειτουργεί θετικά, βοηθάει το άτομο, άρα και το παιδί, να έχει άμεση σύνδεση και επαφή με το περιβάλλον στο οποίο ζει.
Η εκδήλωσή του, ως διαταραχή όμως, είναι απο τις συχνότερες της παιδικής και εφηβικής ηλικίας (και λέγοντας διαταραχή εννοούμε όταν η συχνότητα και η διάρκειά του έχει ξεπεράσει το "επιτρεπτό" όριο και δεν αφήνει το άτομο να λειτουργήσει) και απαντάται στο 7.3% του πληθυσμού. Όσο αφορά το φύλο τα κορίτσια είναι δύο φορές πιο πιθανό να βιώσουν κάποια αγχώδη διαταραχή.
Όταν το άγχος αγγίζει τα επίπεδα που δυσκολεύει την λειτουργικότητα, προσαρμοστικότητα και δρα αρνητικά στην ομαλή εξέλιξη του παιδιού, στον κοινωνικό τομέα (σχέσεις με παιδιά στην ηλικία του και άλλα μέλη της οικογένειας του) και στη σχολική του επίδοση, όταν είναι πέρα του εκούσιου ελέγχου του, καθώς και όταν η ένταση και η διάρκειά του είναι μεγαλύτερη απο 6 μήνες, χρήζει προσοχής.
ΣΗΜΑΔΙΑ/ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ:
Το άγχος είναι συνάρτηση των απαιτήσεων που έχει ο κόσμος από εμάς και των ικανοτήτων μας να ανταποκριθούμε σε αυτές. Oι απαιτήσεις συνήθως προέρχονται από εξωτερικές πηγές, όπως η οικογένεια, η εργασία, οι φίλοι ή το σχολείο. Αλλά επίσης μπορεί να προέλθουν από εσωτερικούς παράγοντες, όπως τα "θέλω" μας σε σχέση, τα βιώματά μας, με τις πραγματικές μας ικανότητες.Το άγχος μπορεί να επηρεάσει όποιον αισθάνεται υπερφορτωμένος από απαιτήσεις, ακόμη και τα παιδιά. Σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, ο αποχωρισμός από τους γονείς μπορεί να προκαλέσει άγχος, το λεγόμενο άγχος του αποχωρισμού. Για τα μεγαλύτερα παιδιά, οι σπουδές και κοινωνικές επιταγές, κυρίως από την ανάγκη τους να ανήκουν σε μια ομάδα και να τα αποδεχθούν, προκαλούν άγχος. Άλλα παιδιά, στερούμενα ελεύθερο χρόνο για δημιουργική έκφραση και χαλάρωση, αισθάνονται πίεση και φόρτηση. Αυτά συνήθως διαμαρτύρονται για όλες τις δραστηριότητες και αρνούνται να εμφανιστούν σε αυτές.
Επιπλέον , το παιδικό άγχος μπορεί να μεγαλώσει περισσότερο από μεταβλητές που δεν σχετίζονται με τη δική τους ζωή. Πολλές φορές τα παιδιά, χωρίς να το θέλουν, γίνονται "σφουγγάρι" στις ανησυχίες, τα προβλήματα, τις ασθένειες, τους τσακωμούς και τα άγχη των γονέων τους και γενικότερα των ανθρώπων που αποτελούν το οικογενειακό τους περιβάλλον. Επίσης, ο φόβος της αποτυχίας και η κριτική των δασκάλων ή των συγγενών αποτελεί πηγή άγχους για όλα τα παιδιά.
Ακόμη και οι ειδήσεις μπορούν να προκαλέσουν άγχος. Τα παιδιά που βλέπουν ενοχλητικές εικόνες στην τηλεόραση ή ακούν τους μεγάλους να μιλούν για φυσικές καταστροφές, πολέμους και τρομοκρατία μπορεί να ανησυχούν για τη δική τους ασφάλεια και εκείνη των ανθρώπων που αγαπούν. Ένας θάνατος αγαπημένου προσώπου μπορεί να διαταράξει την ψυχική ισορροπία της παιδικότητάς τους. Ακόμα και το πιο φιλικό διαζύγιο, μπορεί να προκαλέσει χάος στο σύστημα ασφάλειας ενός μιρκού παιδιού. Κάποια αλλαγή, που πιθανόν για τους ενήλικες δεν είναι τόσο σημαντική, δεν σημαίνει ότι δεν είναι και για ένα παιδί.
Αν και δεν είναι εύκολο να αναγνωρίσει κανείς πότε τα παιδιά είναι αγχωμένα, κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά τους ίσως αποτελέσουν τα πρώτα σημάδια ένδειξης για να εστιάσουμε.
ΣΗΜΑΔΙΑ & ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ:
⦁ εναλλαγές της διάθεσης,
⦁ σωματικά ενοχλήματα,όπως στομαχόπονοι και πονοκέφαλοι, απο το γαστρεντερικό, ναυτία, έμετοι, απο το καρδιοαναπνευστικό, προκάρδιο άλγος, δύσπνοια, συχνοουρία, ζάλη, αίσθημα στάθειας, λιποθυμικές τάσεις,
⦁ οξυθυμία, επιθετικότητα λεκτική ή και σωματική,
⦁ αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου, εφιάλτες,
⦁ ενούρηση /νυχτερινή ενούρηση (ειδικά σε μεγαλύτερα παιδιά)
⦁ Πρόβλημα συγκέντρωσης
⦁ Αποφευκτική συμπεριφορά/ επιθυμία για απόσυρση και επιθυμία να μένει μόνο/κοινωνική απομόνωση
• Αντίδραση σε όλα, λέει συνεχώς όχι
⦁ Ιδιαίτερα απαιτητικό, ανυπόμονο και ευερέθιστο με ιδιαίτερα χαμηλή διάθεση για συνεργασία
• Υπερβολικό απρόσκαιρο κλάμα, χωρίς εμφανή λόγο
• Διατροφικά πρόβλήματα, προβλήματα στο βάρος
• Κατά τη διάρκεια του ύπνου σφίγγει ή τρίζει τα δόντια
• Νιώθει συνέχεια κουρασμένο ή είναι υπερκινητικό
• Μυοσπασμοί (νευρικά τικ), όπως παίξιμο των ματιών ή των μυών του προσώπου,
• Τραυλισμός,
⦁ Απρόσεκτες κινήσεις,
⦁ Μπορεί να κάνει την εμφάνισή του μέσα από Ειδικές Φοβίες: Το χαρακτηριστικό γνώρισμα τους, είναι ένας έντονος και επίμονος φόβος, που είναι υπερβολικός ή αδικαιολόγητος και που προκαλέιται με την παρουσία ή την αναμονή ενός συγκεκριμένου αντικειμένου ή μίας κατάστασης.
Είναι σημαντικό οι γονείς να είναι δίπλα στο παιδί τους, να το ακούνε και να προσπαθήσουν να κατανοήσουν τον κόσμο του. Μέσα από αυτό θα καταλάβουν τι του συμβαίνει.
Συζητήστε με τα παιδιά σας σχετικά με το τι βλέπουν και ακούν, τι παρατηρούν ως μέλη της οικογένειας και τι αντιμετωπίζουν στο σχολείο. Καλό είναι επίσης να παρακολουθείτε ό, τι βλέπουν στην τηλεόραση, έτσι ώστε να μπορείτε να τα βοηθήσετε. Προσπαθείτε να είστε διακριτικοί στις όποιες ασυμφωνίες μεταξύ σας και ζητήστε τη γνώμη ειδικού, αν υπάρχει κάποια δυσκολία, για το πως να μεταφέρετε στο παιδί σας τυχόν αλλαγές, που ίσως το τραυματίσουν. Δείξτε στα παιδιά ότι κατανοείτε πότε είναι αγχωμένα και μην απορρίπτετε τα συναισθήματά τους. Να είστε πρόθυμοι να περάσετε ποιοτικό χρόνο με το παιδί σας, ειδικά όταν αντιληφθείτε ότι θέλει να συζητήσει μαζί σας. Ο ποιοτικός χρόνος με το παιδί ενδυναμώνει τη σχέση που έχετε μεταξύ σας, σε οποιαδήποτε ηλικία και αν βρίσκεται.
Το σημαντικό είναι οι γονείς να μάθουν οι ίδιοι να διαχειρίζονται το δικό τους άγχος. Οι επιλογές του γονιού στο πως θα χειριστούν το δικό τους άγχος γίνονται καθρέφτης για τις αντιδράσεις του παιδιού τους. Και αυτός είναι ένας επιπλεόν λόγος που είναι αναγκαία η συμβουλή και η επίσκεψη σε ειδικό (συνεδρίες με ψυχολόγο, σύμβουλο γονέων, παιδοψυχολόγο για το παιδί κ.λ.π.)
Κατερίνα Χονδρομπύλα
Ψυχολόγος,
Ειδικευμένη στη Γνωσιακή Αναλυτική Ψυχοθεραπεία & Ειδική Αγωγή